فاطمه عليها السلام الگوى مهدى عليه السلام
سردبير

عن مولانا المهدي عليه السلام: ((في ابنة رسول اللَّه لي أُسوة حسنة.)).(1) فاطمه‏عليها السلام الگوي مهدي‏عليه السلام و همه‏ي مهدي زيستان است. پيامبرصلي الله عليه وآله نيز از پيش‏تر فرموده بود: ((فاقتدوا (فاهتدوا) بالزهرة.)).(2)  چشم به راه مهدي‏عليه السلام بايد الگوي مولا و مقتداي خود را نيك بشناسد تا در فراز و فرود ايام، توانايي موضع‏گيري مناسب را داشته باشد. ضروري است در ايام سوگ مهدي‏عليه السلام - فاطميّه - به بازشناسي دوباره‏ي اسوه‏اش زهراعليها السلام بپردازيم.  بازشناسي  زهرا عليها السلام كوثر خدا است. ليلة القدر خدا است. جلوه‏ي جمال خدا است و تفسير جلال خدا.  زهرا عليها السلام ادامه‏ي رسول‏صلي الله عليه وآله است و همتاي علي‏عليه السلام و مادر مهدي(عليه السلام).(3)  زهرا عليها السلام، حِصْنِ حَصينِ ولايت است و آموزگارِ متينِ شهادت.  زهرا عليها السلام تلاوت بيداري است؛ سايبان شوق است؛ تولّد بالغ تاريخ است و بهار سرشار دل‏هاي آشنا.  زهرا عليها السلام معرّف نهايت كمال زن است و اوج عروج يك انسان.  چشمه‏ي غدير درباغ دستان پرتوان او، به بلوغي رسيد، و غديريان از دامان عصمت او، به رويشي رسيدند.  ما، درباره‏ي زهراعليها السلام بيش‏تر به توصيف پرداخته‏ايم و نه تبيين، و آن چه نياز نسل معاصر ماست، تبيين است، و نه توصيف، تطبيق است و نه توجيه.  پيچيدگي برخورد و عمق نگاه زهراعليها السلام همچون دشت نيست كه نشسته تا آخرش را ببيني و كرانه‏هايش را در آغوش نگاهت بنشاني، دريايي است بي‏كرانه، كوهي است به بلنداي تاريخ. همين است كه هرچه به قلّه‏اش نزديك‏تر شوي، چشم‏انداز بيش‏تري مي‏بيني، در حالي كه بيش از يك سويش را نديده‏اي.  پيچش گام‏هاي زهراعليها السلام  چنان منشوري است كه اَبعادش به عدد زاويه‏ي ديدها و حوادث روزهاست.  من مي‏خواهم از اين بي‏كرانِ بلندِ بي‏نهايت، سطري بنويسم. آيا تواني هست؟  من مي‏خواهم به عشق نوشيدن قطره‏اي از جام ولايش وبرگرفتن نَمي از يَم صفايش، جلوه‏اي از جلوات و شمه‏اي از ملكاتش را بنگارم. آيا رخصتي هست؟  چگونه مي‏توان سوزش شمع، خيزش موج، غرّش رعد، ريزش ابر، صبوري سرو و ايستادگي نخل را نوشت؟  به راستي مگر مي‏شود آن را كه آسمان و خورشيد و ماه، وسعت و نور و زيبايي را، اقاقي‏ها عطر را، كبوتران پرواز را و چشمه ها طهارت را، از او به عاريّت گرفته‏اند، به تحليل نشست؟  به راستي مگر مي‏شود آن را كه با خط خود، غزل آفتاب را بر پوست هر ستاره مي‏نوشت، تحليل كرد؟  همو كه طنين فريادش، همپاي ضربت خندق است.  مگر مي‏شود آن را كه در جغرافياي خانه‏ي گِلي‏اش، تاريخ رنج‏ها و رنج‏هاي تاريخ جا گرفته، به تحليل نشست؟  همو كه دشمن در وسعت سينه‏ي سبزش، براي شمارشِ دسته دسته‏ي دردهايش، عمري به درازاي زمان مي‏خواهد.  كسي كه نوشته‏ها هم اقرار دارند كه هنوز تمامي او بر آنان نيز نامكشوف مانده.  چگونه مي‏شود آن را كه خورشيد در تابوت او غروب كرد وملايك به عشق ديدار او به سجده در افتادند و با اشك‏هاشان راهش را تا به خدا علامت گذاردند، تحليل  كرد؟  چگونه مي‏شود آن را كه در درنگ كوتاهش، به كوتاهي فرود شتابان فواره تا خاك، تمامي بار امانت خودرا گذارد و رفت، به تحليل نشست؟  كسي كه پاياني به قشنگي گُل داشت.  چگونه مي‏شود آن را كه بركف، عصاي موسي، و بر لب، دم مسيحا، و بر دوش، رداي محمدصلي الله عليه وآله دارد، تحليل كرد؟  كسي كه كوثر و ليلةالقدر خدا و سبزترين پاسخ به روح تشنه‏ي انسان‏ها در تمامي عصرها و نسل‏ها است.  مگر آن كه ((منّا)) شد و از در، در آمد و آن گاه از دور، تحليلش كرد و از سايه‏اش، اندازه‏اش گرفت و از نشانه‏ها و علامت‏ها، تخمينش زد، كه دورهاي نزديك و بزرگ‏هاي فشرده را اين گونه مي‏توان فهميد.  من، از دير باز، مشتاق قلم زدن در اين وادي بودم، امّا هر بار اشك‏ها، راه را مي‏بست و سيلاب‏ها، مشق‏ها را مي‏شست و نَفَس‏ها را به شماره مي‏انداخت، تا اين بار كه در روز شهادت زهراعليها السلام بر سر راه اين همه - با خون دل - سدّي كشيدم و به عشق آمدن منتقمش، قلم به سراغم آمد.  زهرا عليها السلام و زمان‏شناسي‏  بالاترين ظلم‏ها، غصب وصايت رسول‏صلي الله عليه وآله است و مهم‏ترين اقدام، اِحقاق اين حق؛ كه - به شهادت حديث ثقلين - هدايت، بي همرهي عترت، محال است، محال.  و زهراعليها السلام اين اسوه‏ي هميشه بيدار و هشيار، گرچه با آن همه تأكيدها و سفارش‏هاي رسول‏صلي الله عليه وآله وجودش نشانه‏ي راه است و با علي‏عليه السلام بودنش، علامت همه چيز، امّا به همين قناعت نمي‏كند، كه اقدام‏ها مي‏كند و گام‏ها برمي‏دارد.  گام‏هاي زهراعليها السلام (اثنتا عشرة عيناً)  1- اِسراء (دعوت‏هاي شبانه)  (( چه زود روز پرشكوه غدير وخاطره‏ي بيعت‏تان را از ياد برديد؟!)).  شب‏ها با علي‏عليه السلام و حسنين‏عليهما السلام بر در خانه‏هاي مهاجران و انصار مي‏رفت و آن‏ها را به ياد بيعت‏شان در عقبه و غدير و درياي فضايل علي‏عليه السلام، از واقعه‏ي تبوك و مباهله گرفته تا احاديث ثقلين و سدّ ابواب و... مي‏انداخت تا شايد چلچراغي برافروزد.  هيچ دري برپاشنه نچرخيد؛ كه از شمشير علي‏عليه السلام كينه‏ها داشتند و از بدر و اُحد، خاطره‏ها.                    هنوز هم تاريخ در انتظار لبيك مي‏سوزد.  2- حِصن (دفاع)  (( آيا به راستي مي‏خواهي بيت وحي را به آتش كشي و مرا با علي و فرزندانم بسوزاني؟!))  زهراعليها السلام را، زخمي، به كناري افكندند و علي‏عليه السلام را به مسجد كشاندند با شمشيرهاي آخته، درب خانه در آتش كينه‏ها مي‏سوخت.  زهراعليها السلام با بالي شكسته، خود را به مسجد رساند و با تهديد نفرين، علي‏عليه السلام - امامش - را رهانيد و دست در دست، آرام به خانه‏اش برد.  هيچ كس به پا نخاست! هيچ كس آبي نريخت! آه آه، چه غربتي!!  3- فدك (افشاگري)  ((آيا در كتاب خداست كه تو از پدرت ارث ببري، امّا من ارث نبرم؟ چه سخن ناروايي!))  به بهانه‏ي غصب فدك، در مسجد، به افشاگري پرداخت. خصم، مي‏پنداشت كه او بر زمينِ از دست رفته مي‏نالد و تو نگو، تنها، اشارتي به زمين است        و تمامي از آسمان ولايت،        تحريك و حمايت،        افشا و شماتت.        نزديك بود كه كار تمام شود،        آه در حسرت غيرتي !  4- سكوت‏  ((ديگر هرگز با شما دو تَن، سخن نخواهم گفت!))  گاهي رساترين فريادها را از دهان سكوت بايد شنيد. همه مي‏پرسيدند:  كز چه روي خورشيد در چنبره‏ي كسوف فرو رفت؟!  5- انذار (هشدار)  ((شمشير آخته، هَرج كامل، استبدادي هماره،                    ذلتي فراگير، جمعي پراكنده، فتنه‏اي كور  بشارت‏تان باد! اگر... اگر اين آب رفته، به جوي باز نگردد و صدف، جاي خزف ننشيند!))  اين‏ها، اِنذارهايِ بلندِ مُنذري بيدار و فورانِ سبز كوثري زخمي، در بستري درد آلود بر زناني مقهور بود.  6- اذان‏  ((بلال! باردگر اذان بگو.))  اين طنين بيدار چشمه‏ي آفتاب بود.  شايد كه با احياي خاطرات دوران رسول‏صلي الله عليه وآله سؤالي در اذهان اين جماعت مفلوك شكل گيرد كه:     گلدسته از جلوت بلال چرا تهي ماند؟                    7- سرشك‏  ((شب و روز اشك خواهم ريخت تابه ملاقات خدايم رَسَم و شكايت بر او بَرَم.))  آن جا كه فريادها كارساز نيست، شايد اشك‏ها، از دل سنگ‏ها، چشمه‏اي جاري كند و در اذهان فسرده‏ي اين توده‏ي مرعوب، سؤالي را به تصوير كشد:     كز چه روي خورشيد را خونابه مي‏بارد؟  8- سايبان‏  ((چند روزي بيش ميهمان شما نخواهم بود.))  كشتي شكسته‏ي ما، در سايبان بقيع، در كناره‏ي قافله‏ها، پهلو گرفت. بگذار فرياد مظلوميتِ وليّ غريب، به آفاق پركشد.  شايد همّتي بيدار، ساحت رفعتِ اورا پاسخ گويد.                   آيا اميد لبيكي هست ؟                   اي تولد بالغ تاريخ!                   اي بلوغ بيداري!  9- اقرار  ((همه، شاهد باشيد كه اين دو تَن، مرا آزردند! هرگز از آنان نخواهم گذشت!))  با خود مي‏پنداشتند كه مي‏توان قبل از افول زهره، سند مظلوميّت را ربود. اين اوج تزوير بود.  امّا زهراعليها السلام بيدار، روي بر ديوار، تا بگيرد اقرار.     در شهر هُوْ افتاد ...                        10- وصيّت‏  (( نماز و تشييعم، بر تبار قابيل حرام.))  همه جا همهمه شد!  اين هم تيري ديگر از چلّه‏ي بيداري !  11- آيه‏  (( قبر من پنهان؛ نشانش، بي‏نشاني است.))  اگر قبرت را نشاني نيست، چه باك‏  هر سنگ نبشته‏اي، حكايت تورا دارد.  12- تسليّت‏  (( خدا حافظ علي‏جان! خدايا! به سوي تو و در جوار كوي تو.))  مرد خيبر، مرد احزاب، تا شنيد، از پاي افتاد.  آبي بياوريد...                 در كنارش مي‏گفت:  ((اي كوثر خدا، اي دختر رسول، اي اُنس مهربان! اين دل رميده‏ي ما را ديگر چه كسي انيس و مونس باشد؟))                                آبي بياوريد...  *     *     *  ... يك بار ديگر آسمان گرفت و خنجر تبار قابيل، خورشيدي ديگر را كه در ابتداي طلوع خود بود، بر سجاده‏ي خون، از پاي انداخت.  رسول‏صلي الله عليه وآله از تنهايي در آمد،  و علي‏عليه السلام غربت خودرا به سوگ نشست،  و حراميان سرمست، كه علي‏عليه السلام تنها شد،                       چون بي‏همتا شد.    مي‏توان از اَبعاد مختلف اين منشور خدايي و اسوه‏ي الهي سخن گفت:  علم، ايمان، عبادتش؛  زهد، ورع، اخلاصش؛  عصمت، آيات، سُوَر نازل در شأنش؛  برخورد با پدر، مادر، همسر، فرزندانش؛  انفاق‏ها، ايثارها، كراماتش؛  انصاف، پوشيدگي، عشق به شهادتش؛  راستگويي، خشيت، سازندگي، تربيّتش؛  شفاعت، رضا، ادب، مُصحفش؛         سرمقاله            شِكوه‏ها، خطبه ها، مواعظ، احاديثش؛  شعرها، دعاها و مجاهدت‏هايش؛  وفا، ولاء و توسّل به ساحت قُدسش؛  ... و ... و ... .  و يا از همه‏ي اين‏ها گذشته، از هشياري و بيداري و زمان‏شناسي اش.  و من، تنها، از همين زمان‏شناسي او - همان مدافعات او از مقام ولايت و وليّ اللّه زمانه‏ي خود - گفتم و شمه‏اي از دقّت و پيچيدگي برخوردهاي او در راه احقاق اين حقِّ عظيم - همان اصيل‏ترين و مهم‏ترين نياز امروز و هر روزمان - آوردم تا صدق سخن صادق‏عليه السلام روشن شود كه:  (( عرفان فاطمه‏عليها السلام ادراك شب قدر است و شناخت فاطمه‏عليها السلام نجات از يك عمر  - هزار ماه - سردرگمي.))(4)  و همين كمال زهراست كه او را محور قرار داده،(5)  و همين بلوغ بيداري اوست كه از او اسوه ساخته.(6)  برادر ! اين‏ها، تنها، اشارتي بود به كارنامه‏ي دوماهه‏ي زهراعليها السلام.  اكنون تو نيك بنگر در كجاي راهي و در كدامين كلاس،  كه تا رسيدن به او، جز توسّل به او راهي نيست.  بايد مستانه و دامن كشان، هويي كشيد.                                   يازهراعليها السلام!           بي كوثر، طلوع را سلامي نيست‏      زهرا عليها السلام‏     اي كوثر خدا     اي ادامه‏ي نبي‏صلي الله عليه وآله‏     اي همتاي علي‏عليه السلام‏     اي حبيبه‏ي خدا     اي شب قدر خدا     اي مقصود خدا     اي مشكاة خدا     اي مصباح هُدي‏     اي والشمس و ضُحي‏     اي معني جمال‏     اي تفسير جلال‏     اي تأويل كمال‏     اي واژه‏ي وفا     اي آيه‏ي صفا     اي سوره‏ي اَتي‏     اي خورشيد رسالت‏     اي قمر ولايت‏     اي زهره‏ي هدايت‏     اي باعصاي موسي‏     اي با دَم مسيحا     اي با صلاي يحيي‏     اي ايّوب بلاها     اي يعقوب فراق‏ها     اي يوسف جفاها     اي كوه پر ابهّت‏     اي جاري محبّت‏     اي چشمه‏ي طهارت‏     اي اُسوه‏ي خدايي‏     اي جلوه‏ي الهي‏     اي عشق كبريايي‏        برما ببخشاي‏      كز تهجدت گفتيم‏      اما از أسرايِ به تاول نشسته‏      و عمق نگاه‏      وپيچش تدبير تو، هرگز!     از خانه‏ي گِلي تو شنيديم‏     امّا از رنج قرن‏ها     و بلوغ بيداري‏     و راز كوفتن در كوب‏هايت، هرگز!     وصف تو گفتيم‏     - وچه بي رمق -     كه بلنداي خورشيد را     در عاريّت ماه تمنّا كرديم‏     امّا     راز گل ياس را     فوران سبز را     آبي زلال را     چه كسي برما خواند؟     اي آموزگار ظرافت!     تو خود به ما بياموز     تلاوت بيداري‏     بلوغ انذار     و رنج قرن‏ها را     كه سخت محتاجيم‏       دشت را از تدبير تو نشاني نيست‏     كه بانيم نگاهي، كرانه‏هايش را درآغوش مي‏نشانم‏     پيچش تدبير و عمق نگاه تو     دريايي‏ست، بي كرانه‏     كوهي است هم‏پاي تاريخ‏     كه كرانه‏هاي بِكرش‏     وام دار ارتفاع نگاه توست‏     و آن دَم كه بر قلّه‏اش عروج كني‏     ديگر از تو، در تو نشاني نيست‏       اي آفتاب سفر كرده!     من فرياد سبز تو را     كه از پشت ديوار قرن‏ها، هنوز هم به گوش مي‏رسد، شنيدم‏     و شعله‏هاي كومه ات را     كه در آتش كينه هاي سرشار مي‏سوخت، ديدم‏     من سراغ خونين تو را     از لاله‏ي سوخته درميان كُنده‏ها وديوارهاي تاريخ گرفتم‏     و شاهد تاريكي زمين‏     در روز نفرين تو بركساني كه آفتاب‏را به قرص‏ناني فروختند، بودم‏     من از گلوي تو، صداي خدا     و بر لب‏هاي سوخته‏ات، آيه‏ي تشنگي مردم را شنيدم‏     و رسوايي ننگ مشّاطه‏گان را     در پيچش گام‏هاي تو يافتم‏     من در جغرافياي خانه‏ي گِلي تو     تاريخ رنج‏ها ورنج‏هاي تاريخ را ديدم‏     من، در ناله‏هاي تو برزمين از دست رفته‏ات‏     طهارت چشمه‏ي غدير را     و در ارتفاع نگاهت،     قيام توفان را ديدم‏     من اشك‏هاي تو را     بر دركوب‏هاي كوچه پس‏كوچه هاي سرد وخسته‏ي مدينه يافتم‏     و خطّ تو را     كه بر پوست هر ستاره، غزل آفتاب را مي‏نوشتي، خواندم‏     من نشان كبودين تو را     از قافله هايي كه از كناره‏ي بقيع مي‏گذشتند گرفتم‏     من، در اشك‏هاي تو، فوران چشمه‏ي غدير را     ودر آذرخش فريادت، ضربت خندق را ديدم‏     من، با اذان بلال تو     به قيام و سلامي رسيدم‏     اين شعله هاي عشق توست‏     كه انسان خسته را به ميهماني آفتاب مي‏خواند     در حجم نگاه تو     افق هم، رنگ مي‏باخت‏     سبزي اين سال‏ها، هنوز هم وامدار آن نگاه بلندي است‏     كه از قله‏ي ناپيداي تو سرزد           من با نواي آشناي تو از قناعت انجمادها     و از پس كوچه‏هاي حقير خلافت‏ها رهيدم            من بلوغ بيداري را     آن جا كه سايه‏ي ماه را در پس لايه‏هاي ابر به خسوف كشاندي، تجربه كردم‏     من، اِنذار تو را اي كوثر زخمي!     بر زناني مقهور شنيدم‏     و اوج تسليّت تو را     آن جا كه مردِ راه را از پاي انداخت، شناختم‏     من، در خاموشي قبرت‏     تابش هزاران خورشيد را، ديدم‏     اگر قبرت را نشاني نيست، چه باك!     هر سنگ نبشته‏اي حكايت تو را دارد!     من، فرياد سكوت‏     بلوغ بيداري‏     رنج قرن‏ها      اُنس مهربان‏      و در آخر، عروج سبز را از تو آموختم‏     و شب قدرم را با تو، به سلامي رساندم‏     كه بي كوثر، طلوع را سلامي نيست‏         اي بلوغ انذار!     چشمه‏ي غدير در باغ دستان تو روييد     و غديري‏ها، از دامان عصمت تو، به بلوغي رسيدند     و انسان مانده، با انذار تو به رويشي رسيد     اي آموزگار ظرافت!     آن جا كه مردان از پاي فتادند     چگونه رفتن را تو به من آموختي‏     و آن جا كه فريادها در سينه ها گم شد     فرياد خسته‏ي دَردم را تو به بلوغي رساندي‏     و آن جا كه حراميان، راه را بستند     با اشك‏هايت، راهم را تا به خدا، تو علامت گذاردي‏     و در باغ شهادت، مرگ را كه بار زندگي آورده بود، نشانم دادي‏     خورشيد، در تابوت تو غروب كرد     و ملائك، به عشق ديدار تو، به سجده در افتادند     و عروج خونينت را خدا، خود، به نظاره نشست‏     تا زخم‏هايت را، خود، مرهمي گذارد     و چشمه‏ي كوثرش را، با تو، به طهارتي رساند         اي تولّد بالغ هستي!     ما با چشم اشك‏     و دست تمنّا     روز شهادت تو را     با شمارش دسته دسته‏ي رنج‏هايت     به اميد آمدن منتقمت، مهدي، به عزا مي‏نشينيم‏     آيا اميدي هست؟     اي كوثر خدا!     اي ادامه‏ي نبي!     اي همتاي علي!     زهرا جان!*     ----------------  پي‏نوشت‏ها:   1. الغيبة، شيخ طوسي، ص 286، مؤسّسة المعارف الإسلامية، قم، 1417 ه- ؛ الاحتجاج، طبرسي، ج 2، ص 537، (بدون كلمه ((لي)))؛ بحارالأنوار، ج 53، ص 180.  2. معاني الاخبار، صدوق، ص 114؛ فرائد السمطين، ج 2، ص 16.  3. عن أُمّ سلمه، قالت: ذكر رسول الله‏صلي الله عليه وآله المهديّ، فقال: ((هو من ولد فاطمة.)). (المستدرك علي الصحيحين، ج 4، ص 557). براي آگاهي بيش‏تر از اين روايات، ر.ك: منتخب الأثر في الإمام الثاني  عشرعليه السلام، آية الله صافي گلپايگاني، ص 247 - 250.  4. عن أبي عبداللَّه‏عليه السلام أنّه قال: ((إنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ - اَلليلةُ فاطِمَةُ، وَالْقَدْرُ اَللهُ. فَمَنْ عَرَفَ فاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِها فَقَدْ أدْرَكَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ)) (بحارالأنوار، ج 43، ص 65)؛ امام صادق‏عليه السلام مي فرمايد: تأويل ((ليله)) در ((إنّا أنزلناه في ليلة القدر)) فاطمه است و تأويل ((قَدر))، الله، تبارك و تعالي است. پس هر آن كه فاطمه را، درست و آن گونه كه سزاوار است، بشناسد، شب قدر را درك كرده است.  5. ((فقال عزّوجلّ هم أهل بيت النبوة ومعدن الرسالة هُم فاطمة وابوها وبعلُها وبنوها))؛ كه پدر و شوهر و فرزندان، در حول اين محورند. (حديث شريف كساء)  6. ((وَفي ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ‏صلي الله عليه وآله لي أُسوَةٌ حَسَنَةٌ)) و ((فاقتدوا (فاهتدوا) بالزهرة)).  * سرمقاله و شعر، با اندكي تصرّف، بر گرفته از كتاب ((چشمه در بستر؛ تحليلي از زمان‏شناسي حضرت زهراعليها السلام، مسعود پورسيّد آقايي، انتشارات حضور، قم، 1381)) است.     براي آگاهي بيش‏تر و توضيح آن چه كه در سرمقاله به صورت خلاصه و فشرده آمده است، به همراه مدارك آن، مي‏توانيد به ويرايش جديد همين كتاب، مراجعه فرماييد.   منبع :   [مجله  انتظار  شماره 4 : - سرمقاله]